Malatya / Arapgir

[mutfak]

Malatya / Arapgir





Doğu Anadolu Bölgesi’nin batı kesiminde, Yukarı Fırat bölümünde, Malatya iline bağlı bir ilçe olan Arapgir, doğuda Elazığ, barıda Sivas’a bağlı Divriği ilçesi, Arguvan, kuzeyinde Erzincan’a bağlı Kemaliye ilçesi, güneyinde Elazığ’a bağlı Baskil ve Keban ilçeleri ile çevrilidir İlçenin kuzeyini Yama Dağı’nın uzantıları, güneydoğusunu da yine Yama Dağı ile Göldağı engebelendirir En yüksek tepesi At Kuyruk Sallamaz zirvesinde 2393 myi bulan Göldağı, sert kayalıklar ve derin vadilerle bölünmüştürOrmanlardan yoksun olan bu dağ, yaylacılığa elverişli bir konumdadır Bu dağlarda 1500 myüksekliğinde platolar yer almaktadır Sarı Çiçek Yaylası, Dutluca Ovası, Fırat vadisine doğru inen Dişterik Yazısı ilçenin belli başlı düzlükleridir İlçenin Elazığ ile olan doğal sınırının bir bölümünü Fırat Irmağı’nın küçük bir bölümü oluşturur Göldağı’ndan kaynaklanan akarsular ilçenin su gereksinimini sağlamaktadır Ayrıca ilçe topraklarını sulayan diğer akarsular, Kozluk (Arapgir)Çayı, Berenge Çayı, Söğütlü Çayı ve Çit Çayı’dır Ayrıca Keban Baraj Gölü’nün küçük bir bölümü de ilçe sınırları içerisindedirBu akarsuların vadi tabanlarında ova niteliğinde düzlükler bulunmaktadır Deniz seviyesinden 1250 myüksekliktedir Yüzölçümü 964 km2 olan ilçenin 2000 Yılı Genel Nüfus sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 17070’tir

İlçe arazilerinin büyük bölümü steplerle kaplıdır Bundan da anlaşılacağı üzere orman bakımından oldukça fakirdir Mevcut orman alanları da kaliteli bir orman durumunda değildir Daha çok küçük meşe korulukları halinde olan ağaç topluluklarıdır Bunun dışında dere ve çay boylarındaki çınar, kavak, söğüt ve tarım alanlarındaki meyve ağaçları ilçenin bitki örtüsünü oluşturur İlçe merkezi ile ilçenin doğu kesimleri oldukça yeşildir bu yeşilliklerin bir kısmını korular, bir kısmını da meyve bahçeleri oluştururAyrıca Kozluk Çayı ve Berenge vadileri aşağıdan yukarıya tamamen yeşilliklerle kaplıdır Bu vadiler çınar, kavak, söğüt ve meyve ağaçları ile çok güzel bir görünüm kazanır Vadilerde sık sık kaynak sulara da rastlanmaktadır

İlçede karasal iklim hüküm sürmekte olup, kışlar kar yağışlı ve soğuk, yazları ise yüksekler serin, alçak kesimler daha sıcaktır Oldukça engebeli olan ilçede yaz sıcaklıkları arazinin yükselti seviyesi ile paralellik gösterir



İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler, buğday, arpa, nohut, mercimek, kayısı, üzümdür Ayrıca dağlık alanların vadilerinde sebze ve meyve yetiştirilmektedir Hayvancılıkta ise sığır, koyun, kıl keçisi, at ve kümes hayvanları yetiştirilmektedir

Arapgir’in eski adı Daskuza’dır Daskuza (Arapgir) civarındaki yerleşim birimlerinin en eskilerinden olup, tarihi Malatya ili ile paralellik göstermektedir Arapgir’in ilk yerlileri Muşkiler’dir Şehrin MÖ 1200 yıllarında kurulduğu sanılmaktadır Sırasıyla MÖ 850 yılında Asur, MÖ 612 yılında Medler’in egemenliğine girmiştir Medlerden sonra Persler yörede 200 yılı aşkın hakimiyet kurmuşlar, ardından Makedonyalılar ve Romalılar burada egemen olmuşlardır Ancak Roma dönemine ait Arapgir yöresinde herhangi bir kalıntıya rastlanmamıştır Bizanslılar, 627’de Heraklius döneminde bütün Anadolu, Suriye ve Filistin’i ele geçirirken Arapgir yöresini de hakimiyeti altına almıştır Bizans döneminde kervan yolları üzerinde bulunan Arapgir’de iki han yaptırmışlardır Yöre Bizanslılar, İranlılar ve Araplar arasında sık sık el değiştirmiştir



Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Danişmentli’ler, 1178 yılında Anadolu Selçuklu Devleti, Selçukluların Moğollar’a Köse Dağı Savaşı’nda yenilmesinden sonra Moğolların, Anadolu Beylikleri’nin kurulmaya başladığı dönemde Karakoyunlu’ların eline geçmiştir

Yavuz Sultan Selim’in 1515 Çaldıran Savaşı’ndan sonra Osmanlı topraklarına katılmıştır İlk Osmanlı Tahrir defterinde (1518) Diyarbakır eyaletinin 12 sancağı gösterilmekte olup, bu defterde Aragir’in de ismi 10sırada geçmektedir Kanuni Sultan Süleyman döneminde Sivas valiliğine bağlı bir sancak merkezi olmuş, 1834’de Diyarbakır ve 1847’de Mamuret-ül Aziz (Elazığ) sancaklarına bağlanmıştırCumhuriyetin ilanından sonra 1927-1928 tarihinde yapılan düzenleme ile Malatya’ya bağlı bir kaza konumuna getirilmiştir

İlçeden günümüze gelebilen tarihi eserler arasında;

Arapkir Kalesi
Ulu Cami
Mirliva Ahmet Paşa Camisi
Gümrükçü Osman Paşa Camisi
Cafer Paşa Camisi
Molla Eyüp Mescidi
Hankâh
Osman Paşa Hamamı
Çarşı Hamamı
Ispanakçı Mustafa Paşa Kütüphanesi
Büyük Kozluk Köprüsü
Kale Köprüsü ve
Türk sivil mimari örneklerinden evler bulunmaktadır Ayrıca ilçede;
Onar Mağarası
Orman Sırtı Mağarası gibi doğal oluşumlar vardır