Yeni Felsefe

[kestelli_ceza]

Yeni felsefe henüz son şeklinialmamış, bazı bakımlardan hala olgunlaşmamıştır. Bundan başka, savunucularıarasında bir hayli görüş ayrılıkları vardır. Bazı bölümlerinin anlaşılmasıoldukça güçtür. Bütün bu nedenlerle onun çarpıcı bazı özelliklerinibelirtmekten öte yapılabilecek bir şey yoktur. Yenifelsefenin birinci özelliği yeni bir felsefi yöntem geliştirme; ya da öyle biryöntem kullanarak yeni bir tür bilgi getirme gibi iddiaları terketmesidir.Felsefeyi temelde bilimden farklı olarak görmez; sadece, problemlerinin genelolmasıyla ve deneysel kanıtların henüz bulunmadığı alanlarda varsayımlaroluşturmasıyla özel bilimlerden ayrılır. Bütün bilgileri bilimsel bilgi olarak;bilimsel yöntemlerle saptanıp kanıtlanabilen bilgi olarak kabul eder. Dahaönceki felsefenin genellikle yaptığı gibi, bütün evreni kapsayan sonuçlarbulmayı, veya her şeyi içeren bir sistem kurmayı amaçlamaz. Kendi mantığınadayanarak, dünyanın bölük pörçük, karman çorman görünen doğasını reddetmek içinbir neden olmadığına inanır. Dünyayı “organik” olarak ele almaz; şu anlamda ki,tek bir kemiğe bakarak nesli tükenmiş bir hayvanın iskeletini zihnimizdecanlandırabildiğimiz gibi, yeterince anlaşılmış bir “parça”yı ele alarak ondan“bütün”ün anlaşılabileceğini düşünmez. Özellikle de Alman idealistlerininyaptığı gibi, bilginin yapısından, bir bütün olarak dünyanın doğasını çıkarmayaçalışmaz. Bilgiye, mistik bir anlamı ve kozmik önemi olmayan herhangi bir doğaolgusu gözüyle bakar. Yeni felsefebaşlangıçta üç temel kaynağa dayanıyordu: Bilgi teorisi, mantık ve matematikselilkeleri. Kant’tan bu yana bilgi bizim onu bilmemizle bir değişime uğrayan, bunedenle de bilgimizden kaynaklanan bazı özelliklere sahip, karşılıklı biretkileşim olarak algılanmıştır. Ayrıca, bilinmeyen bir şeyin var olabilmesininmantıksal bakımdan olanaksız olduğu kabul edilmiştir. (Kant bunakatılmamıştır). Bu nedenle, bilindikleri için sahip olunan nitelikler her şeydebulunması zorunlu olan özelliklerdir. Bu yolla, yalnızca bilginin koşullarınıinceleyerek gerçek dünya hakkında çok şey öğrenebileceğimiz ileri sürülmüştü.Yeni felsefe, tam tersine, kural olarak, bilginin bilinen şeyi hiçetkilemediğini ve hiç kimsenin bilmediği şeylerin var olmaması için en ufak birneden olmadığını kabul etmektedir. Bunun sonucu olarak, bilim teorisi evreningizemlerine giden kapının sihirli anahtarı olmaktan çıkmıştır ve bizler debilimin zahmetli ve ağır ilerleyen araştırmalarına geri dönmüşüzdür. Bunun gibi,mantıkta da organik görüşün yerini atomizm almıştır. Daha önce, her şeyin özdoğasının, diğer her şeyler olan ilişkisinden etkilendiği; böylece, bir şeyhakkında tam bilginin tüm evren hakkındaki tam bilgiye bağımlı olduğu düşüncesikabul görmekteydi. Yeni mantık, bir şeyin öz karakterinin, onun başka şeylerleolan ilintilerini mantıksal olarak bulmamız olanağını bize sağlamadığıgörüşündedir. Bir örnek bu noktayı açıklığa kavuşturacaktır. Leibniz biryazısında, Avrupa’daki bir adamın karısının Hindistan’da ölmesi durumunda,karısının öldüğü anda adamda özlü bir değişim olacağını ileri sürer ( bu konudamodern idealistlerle aynı düşüncededir). Sağduyu da, karısını kaybettiğiniöğreninceye kadar adamda özlü bir değişim olmayacağını söyler. Yeni felsefe bugörüşü benimsemiştir; bunun da sonuçları ilk göründüğünden çok daha ötelereuzanır. Matematikilkelerinin, her zaman felsefe ile önemli bir bağlantısı olmuştur. Matematikbüyük ölçüde kesinliği olan önsel bilgiler içerir; filozofların çoğu da önselbilgiye çok heveslidirler. Elelı Zenon’dan bu yana idealist eğilimli filozoflarmatematikçilerin gerçek matematiksel doğruya ulaşamadıklarını; filozoflarındaha iyisini yapabileceklerini göstermek için çelişkiler üreterekmatematikçileri gözden düşürmeye uğraşmışlardır. Kant felsefesibu türden birçok şey içerir; Hegel felsefesi ise daha fazlasını. Ondokuzuncuyüzyılda matematikçiler Kant felsefesinin bu yönünü çürüttüler. Kant’ındeneyaşırı (transcendental) duyular öğretisi hakkındaki matematiksel savlarıLobatchevski’nin Eukleidesçi olmayan geometriyi icadetmesiyle temelindensarsıldı; Weierstrass sürekliliğin sonsuz- küçükleri içermediğini kanıtladı;George Cantor bir süreklilik, bir de sonsuzluk teorisi geliştirerekfilozofların pek de işlerine gelen bütün eski paradoksları ortadan kaldırdı.Frege aritmetiğin mantığın bir sonucu olduğunu gösterdi; Kant ise bunureddetmişti. Bütün bu sonuçlar normal matematiksel yöntemlerle elde edildilerve bir çarpım tablosu kadar da kesindirler. Filozoflar bu duruma, söz konusuyazarların yapıtlarını okumayarak karşılık verdiler. Sadece yeni felsefe buyeni sonuçları özümsedi; böylece de sürmekte olan bilgisizliğin yandaşlarınakarşı kolay bir tartışma zaferi kazandı. Yeni felsefesadece eleştirel değil, yapıcıdır; ama bilimin yapıcı olduğu anlamda, yani adımadım ve deneyerek. Özel bir yapılanma yöntemi vardır; o da, matematiğin yenibir kolu olan ve felsefeye diğer bütün geleneksel kollardan daha yakın olanmatematiksel mantıktır. Matematiksel mantık, belli bilimsel savların felsefeyönünden hangi sonuçlara yol açtığını, nelerin varsayılması gerektiğini vearalarında ne gibi bağlantılar olduğunu bulmaya, daha önce hiçbir zamanolmadığı ölçüde olanak sağlar.bu yöntem sayesinde matematik ve fizik felsefesiçok büyük ilerlemeler kaydetmiştir. Yeni felsefeilk dönemlerinde, önermelerin mantıksal analizleriyle uğraşırken Platon veOrtaçağ gerçekçiliğinden güçlü izler taşıyor, soyutların da somutlarla aynı türvarlığa sahip olduğunu kabul ediyordu. Kendi mantık sistemi kusurlardanarındıkça felsefesi de yavaş yavaş bu görüşten kurtuldu. Geriye de sağduyuyaçok ters gelecek bir tortu kalmadı. Yenifelsefenin ilk dönemlerinde en etkilenen bilim matematik olduysa da günümüzdeen büyük etkisi fizik üzerinedir. Bu durum, en başta uzay, zaman, maddekavramlarını değiştiren Einstein’ın çalışmaları ile ortaya çıkmıştır.

Görelilik teorisinde felsefibakış açısından özellikle önemli olan iki öge şunlardır:

1) İçindeevrendeki bütün olayların kendi yerlerini aldığı, her şeyi kucaklayan tek birzaman yoktur.

2) Fizikselolguların tarafımızdan gözlenmesi sürecinde geleneksel, ya da öznel (sübjektif)ögeler, her ne kadar önceleri sanıldığından daha fazla olsalar da, Tensorhesabı denilen matematiksel yöntemle yok edilebilirler.